| واکاوی ادراک دانشجویان از فرایند یاددهی-یادگیری به شیوه الکترونیکی در پاندمی کوئید 19 مورد مطالعه: دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران |
| کد مقاله : 1070-NEXT |
| نویسندگان |
|
الهه حجازی موغاری *1، فاطمه نارنجی2، سمانه حجازی3 1عضو هیات علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی 2استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، تهران، ایران 3دانشگاه تهران |
| چکیده مقاله |
| چکیده: هدف از پژوهش حاضر واکاوی ادراک دانشجویان از فرایند یاددهی-یادگیری به شیوه الکترونیکی در پاندمی کوئید 19 بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان ورودی 98-99 دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران بوده است که حداقل یک نیم سال تحصیلی خود را در به شیوه الکترونیکی سپری نموده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته‌ای با ضریب آلفای 89/0 بود که در 21 گویه (19 گویه کمی و 2 گویه کیفی به شکل سؤال باز) طراحی شد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در بخش کمی از آزمون t با استفاده از نرم‌افزار SPSS و جهت تجزیه‌وتحلیل دو سؤال کیفی، از تحلیل محتوی از نوع قراردادی استفاده شد. یافته‌های بخش کمی نشان داد؛ از دیدگاه دانشجویان وضعیت اثربخشی انتقال مفاهیم در شیوه الکترونیکی در مقایسه با یادگیری رودررو و پشتیبانی فنی و آموزشی پایین‌تر از میانگین نظری بوده است و یافته‌های بخش کیفی گویای آن است که دانشجویان در 4 حوزه؛ آشنایی با سامانه ایلرن، آشنایی با شیوه تحصیل در بستر الکترونیکی، آشنایی با ابزارها و نرم‌افزارهای مرتبط با یادگیری الکترونیکی، آشنایی با نحوه تعامل در بستر الکترونیکی نیازمند دوره‌های آموزشی می‌باشند. درنهایت تحلیل یافته‌های کیفی نشان داد که چالش‌های نظام یاددهی-یادگیری الکترونیکی از دیدگاه دانشجویان شامل؛ چالش‌های مرتبط با دانشجو، اعضای هیئت‌علمی، کلاس درس، تعامل، سامانه ایلرن، نرم‌افزاری، زیرساختی و مالی بوده است. کلیدواژه‌ها: یادگیری الکترونیکی، تجربه زیسته دانشجویان، فرایند یاددهی-یادگیری، پاندمی کوئید 19 مقدمه طی دو سال اخیر همه‌گیری ویروس کرونا تأثیر قابل‌توجهی بر آموزش داشته است به‌نحوی‌که با شیوع آن برخی از نهادهای آموزشی به‌طور موقت تعطیل و بسیاری از آن‌ها به آموزش‌های آنلاین روی آورده‌اند (هوو همکاران، 2020). طبق گزارش یونسکو تا تاریخ 27 مارس 2020 در 165 کشور، دانش آموزان و دانشجویان در تمام سطوح از دسترسی به کلاس‌های حضوری بازمانده‌اند؛ اما در این میان برخی کشورها آموزش را متوقف نکرده و تحت تأثیر انقلاب صنعتی چهارم از یک‌سو و استفاده از فناوری‌های نوین در فرایند یاددهی-یادگیری از سوی دیگر، رویکرد نوینی را تحت عنوان یادگیری الکترونیکی به کار گرفته‌اند (بازرگان و بازرگان، 1399). بدین ترتیب یادگیری الکترونیکی به عنصر اجباری کلیه مؤسسات آموزشی در سراسر جهان تبدیل‌شده است (رادا و همکاران، 2020). اصطلاح یادگیری الکترونیکی به دلیل کاربردهای متنوع معانی بسیاری دارد (مونیف و همکاران، 2020). در یک تعریف جامع نوعی از یادگیری اطلاق می‌گردد که در آن یادگیرنده به‌منظور کسب دانش و ساخت معانی فردی، رشد تجارب یادگیری، دستیابی به محتوای یادگیری، برقرار کردن تعامل با محتوا، مربی و یادگیرندگان دیگر و برای کسب حمایت و پشتیبانی در خلال فرایند یادگیری، از اینترنت بهره می‌گیرد (عالی و همکاران، 2020). یادگیری الکترونیکی روشی انعطاف‌پذیر برای بسیاری از دانشجویان است (سریواستاوا ، 2019). این رویکرد با انواع رویکردهای یادگیری سازگاری دارد؛ دانشجویان را قادر می‌سازد تا به‌طور مستقل یاد بگیرند (اختر ، 2021)، به افراد معلول امکان ادامه تحصیل از هر مکانی را می‌دهد (الروشدا ، 2021) و نیز امکان دسترسی راحت و مؤثر به جدیدترین اطلاعات و دانش را فراهم می‌کند (اوپروسکو ، 2019) باوجود مزایای بیان‌شده، اجرای یادگیری الکترونیکی همیشه ساده و مؤثر نیست. در طی شیوع بیماری کرونا، درحالی‌که محیط‌های آموزشی هنوز درگیر چالش‌های تحول و تبدیل دیجیتال و یافتن راه‌های بهینه برای سازگاری بودند، همه فعالیت‌های یادگیری-یاددهی در فاصله زمانی بسیار کوتاهی تغییر و در بستر الکترونیکی برگزار شد (بائو ، 2020). بررسی‌ها نشان می‌دهد، اگرچه ممکن است رشد سریع فناوری در اجرای یادگیری الکترونیکی برای اعضای هیئت‌علمی آشنا به نظر برسد، اما در مورد دانشجویان ممکن است این امر صادق نباشد و آن‌ها واکنش‌های متفاوتی از خود نشان دهند (شاهین و شلی ، 2008)، لذا شناسایی و واکاوی ادراک دانشجویان از فرایند یاددهی-یادگیری ضروری به نظر می‌رسد (آنا و همکاران ، 2020). به‌منظور شناسایی نگرش فراگیران نسبت به آموزش در بستر دیجیتال در طی شیوع ویروس کرونا، تحقیقاتی انجام‌شده است و یادگیری الکترونیکی و چالش‌های آن تبدیل به یکی از موضوعات داغ و پرطرفدار برای پژوهشگران شده است. به‌عنوان‌مثال آینی و همکاران (2020)، چالش‌های یادگیری الکترونیکی را در سه گروه چالش‌های مرتبط با دانشجویان، هیئت‌علمی و سازمانی تقسیم‌بندی نمودند. البلاس و همکاران (2020) دریافتند که بیشترین نگرانی دانشجویان از ضعف سرعت اینترنت است و این در حالی است که بیشترین مزیت آن صرفه‌جویی در وقت و پ انعطاف‌پذیری کلاس‌ها است. باتیکولون و همکاران (2021) بیان می‌دارند که چالش‌های یادگیری الکترونیکی از دیدگاه دانشجویان شامل؛ چالش‌های مرتبط با فناوری، فردی، داخلی، نهادی و درنهایت اجتماعی است. باچک و همکاران (2021)، اظهار می‌دارند که مزایای اصلی یادگیری الکترونیکی از دیدگاه دانشجویان شامل؛ دسترسی مداوم به منابع الکترونیکی، یادگیری با سرعت موردنظر دانشجو است و چالش‌های آن عبارت‌اند از؛ تعامل ناکافی با دیگران و مشکلات فنی. نتایج تحقیق رحیم و چندران (2021)، نشان می‌دهد که دانشجویان، یادگیری الکترونیکی را جایگزین بهتری برای کلاس‌های روبه‌رو دانسته‌اند و موانع اجرایی آن را شامل قطعی برق، پهنای باند پایین، هزینه‌های بالای ابزارهای ICT، فقدان زیرساخت و دانش ICT بیان نموده‌اند. رزمی و ابراهیم (2021)، بیان می‌دارند که مهم‌ترین چالش‌های دانشجویان در فرایند یاددهی-یادگیری الکترونیکی شامل؛ کاهش تعامل، تمرکز و انگیزه است. السید عبید (2020) در بررسی ادراک دانشجویان از یادگیری الکترونیکی در دوران کرونا به مواردی نظیر؛ عدم ارتباط انسانی، مشکلات فنی و وابستگی بیش‌ازحد به رایانه اشاره نموده‌اند. نتایج پژوهش وهیو سودوی (2021) نشان می‌دهد که اکثر دانشجویان بیان نموده‌اند چالش‌های نظیر؛ عدم مهارت و انگیزه لازم برای بهبود و انطباق سبک‌های تدریس مدرسین با محیط دیجیتال، ارائه پشتیبانی ناکافی برای سهولت یادگیری دانشجویان و همچنین ارائه بیش‌ازحد تکلیف، وجود دارد (باتیکولون و همکاران، 2020). بررسی پیشینه تحقیق نشان می‌دهد که محیط یادگیری الکترونیکی علی‌رغم همه فوایدش سبب ایجاد موانع و چالش‌های می‌شود که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ایجاد احساس انزوا در افراد، تعاملات نامناسب، نگرش منفی اعضای هیئت‌علمی به این شیوه و از همه مهم‌تر ضعف در دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات اشاره نمود که وجود این‌ها سبب ایجاد ناامیدی و اضطراب در دانشجویان می‌شود (اختر، 2021). در کشور ما نیز نهادهای آموزش عالی با مسائل و مشکلاتی مواجه هستند که نمود آن‌ها در قالب شکایات اعضای هیئت‌علمی به معاونین آموزشی و روسای دانشکده‌ها و طرح در نهادهای عالی‌تر، کاهش نمرات نتایج ارزشیابی دانشجویان از اعضای هیئت‌علمی، حضور و مشارکت اندک اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان در بستر الکترونیکی، بروز پیداکرده است به‌نحوی‌که اکثر دانشگاه‌های طراز اول کشور را بر آن داشته که پس از سپری شدن یک نیم سال، وضعیت موجود نظام یاددهی-یادگیری در محیط الکترونیکی را از دیدگاه مهم‌ترین ذی‌نفعانشان موردبررسی قرار دهند (دلاور و شکوهی امیرآبادی، 1399؛ اسکندری و محمدی، 1399؛ ربانی خواه و همکاران، 1399؛ عینی و همکاران، 1399؛ عین خواه و صالحی عمران، 1400؛ دانشپور و همکاران، 2021) تا در صورت استمرار این شیوه از یادگیری بتوانند برنامه بهبود مناسب برای آن تهیه نمایند. دراین‌بین دانشگاه تهران نیز به‌عنوان نماد آموزش عالی کشور از این امر مستثنا نبوده و بر اساس چالش‌ها و دغدغه‌هایی که از سوی دانشجویان به دانشکده و دانشگاه منتقل‌شده بود، در پی آن برآمد تا با طراحی پژوهشی، ادراک دانشجویان از وضعیت موجود را مورد واکاوی قرار دهد. شناسایی ادراک دانشجویان سبب می‌شود که دانشگاه بتواند نیازهای اصلی آن‌ها را شناسایی و محیط یادگیری را به‌گونه‌ای طراحی نماید که به یک محیط لذت‌بخش تبدیل شود و در دانشجویان اشتیاق برای یادگیری ایجاد نماید؛ بنابراین هدف تحقیق حاضر واکاوی ادراک دانشجویان دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی از فرایند یاددهی-یادگیری الکترونیکی در پاندمی کوئید 19 است. روش تحقیق پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و از منظر گردآوری داده‌ها ترکیبی از نوع درهم‌تنیده است. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان ورودی 98-99 دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران که حداقل یک نیم سال تحصیلی خود را به شیوه الکترونیکی به پایان رسانده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته‌ای بود که بر اساس مهم‌ترین چالش‌ها و دغدغه‌هایی که از سوی دانشجویان به معاونت آموزشی دانشکده و دانشگاه انتقال داده‌شده بود از یک‌سو و نظر مدیران ارشد و سیاست‌گذاران دانشگاه از سوی دیگر، در قالب 21 گویه طراحی شد. با استفاده از شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده، 291 پرسشنامه در اختیار دانشجویان قرار گرفت که درمجموع 183 پرسشنامه تکمیل‌شده بازگشت. به‌منظور تبیین پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ با ضریب 894/0 و به‌منظور بررسی روایی، از روایی محتوا استفاده شد. جهت تجزیه‌وتحلیل سؤالات کمی از آزمون تی تک متغیره و برای دو سؤال کیفی، از تحلیل محتوی از نوع قراردادی استفاده شد. تحلیل یافته‌ها یافته‌های حاصل از پژوهش بر اساس سؤالات مطرح‌شده بررسی و نتایج در چارچوب آن‌ها گزارش‌شده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده از آمار جمعیت شناختی دانشجویان در خصوص مقطع تحصیلی نشان می‌دهد که از 183 دانشجوی مشارکت‌کننده، (9/27 درصد) در مقطع تحصیلی کارشناسی، (6/53 درصد)، کارشناسی ارشد و 34 نفر (6/18 درصد) در مقطع تحصیلی دکتری در حال تحصیل بوده‌اند که از بین آن‌ها 66 (1/36 درصد) مرد و (9/63 درصد) زن بوده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده در خصوص تجربه قبلی حضور در دوره‌های الکترونیکی (قبل از کرونا) حاکی از آن است که 61 نفر (3/33 درصد) از دانشجویان تجربه قبلی حضور در دوره‌های الکترونیکی را داشته‌اند. سؤال 1: ادراک دانشجویان از فرایند یاددهی-یادگیری الکترونیکی در پاندمی کوئید-19 چگونه بوده است: بر اساس نتایج حاصل از جدول (1)، از بین 14 گویه مطرح‌شده، اثربخشی انتقال مفاهیم در شیوه یادگیری الکترونیکی نسبت به یادگیری رودررو و پشتیبانی فنی آموزش الکترونیکی به‌طور معناداری پایین‌تر از میانگین نظری بوده است. |
| کلیدواژه ها |
| یاددهی - یادگیری |
| وضعیت: چکیده برای ارائه شفاهی پذیرفته شده است |