| تجربیات و چالشهای آموزش دروس نظری- عملی درفضای مجازی |
| کد مقاله : 1062-NEXT |
| نویسندگان |
|
نسرین مقدم * گروه مستقل طراحی صنعتی- پردیس هنرهای زیبا- دانشگاه تهران - تهران - ایران |
| چکیده مقاله |
| چکیده تجربه ضرورت تداوم تعلیم دردوران بروز بحران جهانی کووید 19 باعث استفاده اجباری از روش آموختن الکترونیکی در تمام مقاطع شده است. این امر به عنوان یک سبک و رویکرد جدید آموزشیِ الزامی دردوران قرنطینه، همراه باخود مسائلی را آشکار نمود. این مسائل را می توان به طورکلی به دو دسته عمومی و اختصاصی طبقه بندی نمود که مجموعه آنها شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی، فناوری، جغرافیایی، راهبردها و برنامه های آموزشی و درنهایت سامانه آموزش الکترونیکی به عنوان کمک ابزار یاددهی و یادگیری هستند. این تجربه زیسته حاصل تدریس در سه نیمسال گذشته از اسفند 1398 تا تیرماه 1400 می باشد و با مشارکت بیش از 100نفر از دانشجویان در10 کلاس مرتبط با سه نوع دروس نظری ، عملی، نظری - عملی رشته طراحی صنعتی به نتیجه رسیده است. پس از اعلام تعطیلی کلاسهای حضوری دانشگاه و تخلیه خوابگاه ها و پراکنده شدن دانشجویان در شهرستانهای مختلف برای شروع تدریس درابتدا گروه های مجازی ازطریق پیام رسان واتس اَپ و اسکایپ تشکیل گردید و لینک کلاسها دراختیار کارشناسان دفترگروه و دانشکده قرارگرفت. سپس درمورد روش تعامل وپیگیری امورکلاس ها نظرسنجی انجام شد. نتایج بررسی اولیه نشان داد که بیش از نود درصد دانشجویان تمایلی به حضوردرکلاس های مجازی سامانه آموزش الکترونیکی (ایلرن ) دانشگاه نداشتند. دلایل این مسئله را می توان به دو دسته طبقه بندی نمود که باعنوان مشکلات عمومی و مشکلات اختصاصی قابل نامگذاری است. برخی از دلایل عمومی اصلی وابسته به مشکلات مناطق کم برخوردار مثل عدم دسترسی به اینترنت پرسرعت و عدم دسترسی به وسایل ارتباطی هوشمند و گرانقیمت (گوشی، تبلت، کامپیوتر) بود. درکنار اینها موضوع تعطیلی برخی از مشاغل و بروز مشکلات اقتصادی برای آحاد جامعه، نیاز خانواده ها به دانشجویان به عنوان یاوران کسب درآمد را ضروری نمود و درنتیجه زمان کمتری برای توجه به برنامه های درسی اختصاص داده شد. هم چنین موضوع نیاز به یک کامپیوترو فضای اختصاصی در منزل نیز یکی از عوامل و دلایل عمومی دیگر دراین عرصه است. به این معنی که درآپارتمان ها و منازل با مساحت کم که عموماً هر اتاقی به طور مشترک باید برای عملکردها و اهداف مختلف استفاده شود مسئله کمبود فضای فردی اختصاصی را مطرح می کند و این امر برای خانواده هایی که چند فرزند درحال تحصیل دارند با شدت بیشتری احساس می شود. تمام این عوامل که می تواند علاوه بر دانشجویان برای کارکنان آموزش و استادان نیزبه طور مشترک مطرح شود باعث بروز احساس یأس از ادامه کاریا تحصیل و حتی ناامیدی به ادامه زندگی دراین شرایط بحران شد. پس از اینها مهمترین دلایل اختصاصی عدم حضور درکلاس مجازی به دو بخش دسته بندی می شود. دربخش اول مسئله اصلی وابسته به وضعیت سامانه ایلرن دانشگاه به عنوان ابزاراصلی یاددهی و یادگیری الکترونیکی است. عدم استفاده از سامانه ایلرن دانشگاه ازنظراستادان و دانشجویان و کارکنان فارغ از سن و جنس و مهارت کاربری کاملاً به طراحی واسط کاربری و تجربه کاربری این سامانه وابسته است که درمقایسه با پلتفرمهای ارتباطی مشابه به صورت ضعیف تری ارائه شده است. برای شناسایی دقیق دلایل عدم انتخاب سامانه و عدم رضایت از طراحی واسط کاربری و تجربه کاربری، با استفاده از مصاحبه های عمیق با برخی استادان و دانشجویان، مهمترین دلایل تأثیرگذار درآن مشخص شد. این امر با واژه ها و صفاتی همچون پیچیدگی، تعدد مراحل کار، غیرجذاب بودن آن بیان گردید که معمولاً درقیاس با برخی از پلتفرمهای مرتبط با پیام رسانی و تشکیل جلسات مجازی همچون اسکایپ بیان می شود. مجموعه این واژه ها نشان دهنده آن بود که سامانه از «کاربرد پذیری» مناسبی برخوردار نبود. کاربرد پذیری اشاره به درجه کارآمدی، کارایی، سرعت عملیات و رضایتمندی کاربران ازیک محصول یا خدمت دارد. کاربردپذیری یک سایت و اجزای آن چیزی فراتر از یک پوسته گرافیکی و ظاهری است و منطق، جریان کار و مکانیسم عمل یک سایت را به عنوان یک «محصول» نشان می‌دهد. ایجاد خطای کمتر درتعامل با یک کاربر، کارآیی بالا، فراگیری سریع وآسان، قابلیت به یادسپاری، دوست‌داشتنی بودن و تأمین رضایت احساسی کاربر، ویژگی‌های کاربردپذیری برای طراحی یک تجربه کاربری خوب هستند. تجزیه و تحلیل دقیق تراین موضوع نیازمند پژوهش ها و ابزارهای دقیق تخصصی و استاندارد است. دربخش دوم باید به موضوع نوع دروس اشاره کرد که دربرنامه های دانشگاهی به صورت دروس نظری، عملی، نظری-عملی تقسیم بندی می شوند. روش های ارائه محتوای هردرس عملی تاحدی مشابه دروس نظری است. این روشها شامل گفتار، متون دیداری و شنیداری، ارائه لینک منابع، بازدید علمی، تمرین،کار با مواد و ابزاردر کارگاه یا آزمایشگاه می باشد. دروس عملی رشته طراحی صنعتی دردوحالت کلی دروس کارگاهی و دروس آتلیه ارائه می گردند. دردروس کارگاهی معمولا با موادی مثل چوب، گچ، فلز، پلیمروغیره به آموزش ساخت احجام ونمونه سازی محصولات با استفاده ازابزاروماشین آلات می پردازند. دردروس آتلیه ای ازنوشت افزارولوازم نقشه کشی ونهایتأ رایانه برای ارائه ایده استفاده می شود و برای ساخت احجام معمولا از ابزارهای سبک ، مدل سازی با رایانه وچاپ سه بعدی استفاده می شود. برای ارائه این نوع دروس که مستلزم استفاده از مواد و ابزار می باشندآموزش ازراه دوربا مشکلات و مسائل مهمی مواجه می گردد. چرا که آموزش و یادگیری در انجام عملیاتی که باید بصورت حسی و فیزیکی تجربه شوند، با رایانه و ازراه دور امکان پذیر نیست ودرنتیجه کیفیت یادگیری کاهش میابد. موضوع مهم دیگربررسی انجام کارهای عملی وساخت ماکت بودکه برای این منظور سعی دراستفاده از امکانات دردسترس دانشجویان گردید. به این ترتیب که آنها آزاد بودند که ازامکانات موجود درکارگاه های محلی وحتی مواد و وسایل خانگی استفاده کنند. ارزیابی نهایی فعالیت کل ترم دانشجویان براساس بررسی تمام تمرینات که درپوشه ای برای استاد ارسال شد و فیلمبرداری ازساخت ماکت به نحوی که خود دانشجو درآن دیده شود؛ انجام گردید. یافته ها بیانگر آن است که اگرچه اسکایپ همچون سامانه ایلرن امکانات کنترل دقیق فرایند و پیگیری فعالیت ها را ندارد اما برای ارائه مهمترین مطالب درسی با حداقل امکانات مفید است. با این حال باید به مزایای سامانه ایلرن به عنوان یک پلتفرم بسیار قدرتمند نیزاشاره نمود که مهمترین آنها عبارتند از امکان ضبط و ذخیره سازی فایلهای ارائه شده درکلاس توسط استاد و بازیابی آنها در سالهای آینده، امکان ضبط فیلم کلاسهای آنلاین و دسترسی دانشجویان بصورت آفلاین، امکان تهیه گزارش از فعالیت های دانشجو درکل نیمسال تحصیلی و بررسی نظم و ترتیب درارائه تکالیف . این تجربه درکنار مشارکت برخی از دانشجویان ممتاز وپیگیر برای حضوردرجلسه توفان ذهنی به جمع بندی ایده هایی منجر شد تا بتوان درآینده کیفیت آموزش ازراه دوردروس عملی را افزایش داد. درکنار این دستاوردهای ارزشمند میتوان به برخی از مشکلات اشاره نمود: عدم پاسخگویی و پیگیری برخی دانشجویان، صرف انرژی بیشتراستاد، امکان انتشار مطالب و نقض حقوق مالکیت فکری محتواهای تولیدشده، تداخل وظایف شغلی با امور روزمره، نیاز به برنامه ریزی دقیق و اختصاص زمان و مکان به این امرمهم می باشد. بنابرنتایج این پژوهش، آموزش برخی دروس عملی آتلیه ای درفضای مجازی امکان پذیراست و درخصوص به کارگیری ابزارهای آموزش ازراه دور، ارتقاء این امر به طور کلی به چند عامل زیرساختی دولتی، سازمانی، اجتماعی و اقتصادی بستگی دارد. برای رفع مشکلات موجود پیشنهادات به دو صورت: الف) راه حل های مقطعیِ کوتاه مدت و ب) راه حل های آینده نگرانه و بلند مدت، قابل ارائه هستند. مهمترین راه حل، تخصیص بودجه و خرید بسته های آماده مواد و وسایل کارعملی اختصاصی برای هردانشجو درآغاز تحصیل دردانشگاه است تا بتواند درفضای شخصی فعالیت عملی را انجام دهد. دیگر اینکه برنامه ریزی آموزش دروس عملی باید از مدرسه آغاز گردد تا درسطوح بالاتر وابستگی کمتری به حضوردرکارگاه مطرح شود. |
| کلیدواژه ها |
| دروس نظری، دروس عملی، آموزش مجازی، ابزار یاددهی، سامانه ایلرن. |
| وضعیت: چکیده برای ارائه شفاهی پذیرفته شده است |