| تجارب حاصل از برگزاری درس عملی طراحی فنی در دوره کارشناسی معماری دانشگاه تهران به شیوه الکترونیکی |
| کد مقاله : 1055-NEXT |
| نویسندگان |
|
آزاده نوری فرد *1، امیررضا اردکانی2 1دانشکده معماری/ پردیس هنرهای زیبا/ دانشگاه تهران 2دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی |
| چکیده مقاله |
| تجارب حاصل از برگزاری درس عملی طراحی فنی در دوره کارشناسی معماری دانشگاه تهران به شیوه الکترونیکی آزاده نوری فرد1، امیررضا اردکانی2 1-استاد مدعو دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، e-mail: azadeh.noorifard@ut.ac.ir 2- استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، e-mail: amir_ardekani@ut.ac.ir چکیده آموزش یکی از بخش‌هایی است که به‌شدت تحت تاثیر شیوع بیماری کرونا در دنیا قرار گرفته است. آموزش دانشگاهی و به‌ویژه دروس عملی نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند. به دلیل عدم امکان حضور در آتلیه‌ها، برگزاری دروس عملی رشته معماری به عنوان دروس اصلی این رشته با مشکلات متعددی مواجه گردید. در ابتدای رویارویی با این شرایط، امکان مدیریت آن به دلیل مبهم و ناشناخته بودن، بسیار پیچیده و دشوار مینمود. اما به مرور و با توسعه و شناخت بیشتر از امکانات کلاس‌های مجازی و آموزش الکترونیکی، امکان بهبود کیفیت در ارائه دروس ایجاد شد. تجربه حاضر مربوط به برگزاری درس طراحی فنی در دانشکده معماری دانشگاه تهران است که طی گذشت سه ترم از این وضعیت، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. تجربیات به‌دست آمده در طول فرآیند جایگزینی روش مجازی با روش حضوری، نویسندگان این مقاله را بر آن داشت که این تجربیات را به اشتراک گذاشته و معایب و مزایای آن را بیان کنند تا مورد استفاده دیگر اساتید نیز قرار گیرد. در این مقاله روند فرآیند قبلی آموزش حضوری درس و همین‌طور فرآیند آموزش مجازی آن شرح داده شده است. همین‌طور تجربیات و آزمون‌هایی که برای ارتقاء روش در طی سه ترم متوالی باعث بهبود کیفیت ارائه درس گردیده منعکس شده‌اند که این موارد می‌تواند راهگشای دروس مشابه دیگر نیز باشد. از معایب بسیار این روش می‌توان به عدم امکان انتقال کامل و ترسیمی مفاهیم در تعامل غیرحضوری، نیاز به زمان بیشتر برای آموزش و همین‌طور هماهنگی اساتید، ناکافی بودن امکانات آموزش مجازی اشاره کرد. مزایایی هم در این سیستم وجود دارد که حتی بعد از بازگشت به روش حضوری، می‌توان از آن‌ها بهره برد. برخی از این موارد شامل امکان ارزیابی مستمر از پروژه‌ها، امکان بهره‌گیری بیشتر از امکانات و مطالب فضای مجازی و بهره‌مندی از تجارب اساتید مختلف است. بر اساس همین مطالب و مقایسه، نهایتا در جمع‌بندی پیشنهاد می‌شود باتوجه به کاستی‌های حاصل از روش آموزش مجازی برای دروس عملی رشته معماری، در اولین فرصت ممکن و قابل قبول از نظر مسئولین بهداشتی و آموزش عالی، برای این درس روش حضوری مجددا به کار گرفته شود، اگرچه توصیه می‌شود از مزایای بدست آمده از روش مجازی برای ارتقاء آن بهره گرفته شود. کلید واژه: درس عملی، طراحی فنی، معماری، آموزش الکترونیکی، ارزیابی مستمر 1- مقدمه درس طراحی فنی یکی از مهمترین و سنگین‌ترین دروس دوره کارشناسی مهندسی معماری است و در واقع تنها درسی است که به طراحی تفصیلی می‌پردازد. این درس به صورت عملی برگزار می‌شود و با توجه به پیش نیازهای متعدد، در سال آخر دوره کارشناسی ارائه می‌گردد. در این درس، تمام دانش به دست آمده در دروس تئوری حوزه فن ساختمان و دروس طراحی به کار گرفته شده تا در قالب یک پروژه، دانشجویان را جهت ورود به بخش طراحی تفصیلی یا فاز دو در کار حرفه‌ای آماده کند. این درس در دانشکده‌های مختلف معماری با شیوه‌های مختلفی از لحاظ ماهیت و ابعاد پروژه و گروهی یا انفرادی بودن دانشجویان ارائه می‌شود ولی در اغلب دانشکده‌ها دانشجویان به جای یک استاد با تیمی از اساتید در ارتباط خواهند بود. این درس در دانشکده معماری دانشگاه تهران به صورت یک تیم سه نفره از اساتید ارائه می گردد و شیوه برگزاری آن به این صورت است که هر دانشجو مجموعه‌ای از پروژه‌هایی که در دروس طرح معماری طراحی کرده است را ارائه کرده و با نظر اساتید یک پروژه انتخاب و امضا شده تا نقشه های فاز دو آن طی یک ترم تهیه گردد. دانشجویان در سه گروه تقسیم بندی شده و به صورت گردشی پروژه های خود را زیر نظر اساتید پیش می‌برند. جهت رصد نمودن فعالیت دانشجویان در طول ترم و جلوگیری از ارائه کارهای قبلی، کلیه فعالیت ها توسط اساتید در لیست‌هایی ثبت گردیده و همزمان با دانشجویان به صورت گردشی در اختیار استاد بعدی قرار داده می‌شود. با توجه به ماهیت درس و اهداف آموزشی، کلیه نقشه‌ها در طول ترم و در آلبوم نهایی به صورت دستی ترسیم و ارائه می‌گردد. 2- بیان مساله بدون شک برگزاری دروس عملی رشته معماری که جزء دروس اصلی این رشته هم میباشد با شیوع بیماری کرونا دچار اختلال شدیدی گردید به نحوی که در نیمسال دوم 99-98 عملاً اقدام چندان موثری تا اواسط تابستان برای این دروس صورت نگرفت. برخی از مهمترین مشکلات به شرح زیر میباشد: • عدم امکان برگزاری درس به صورت ترسیم‌های دستی هم به دلیل در دسترس نبودن میزهای نقشه کشی برای اکثر دانشجویان و هم به دلیل عدم امکان اشتراک نقشه‌های دستی با کیفیت قابل قبول به شیوه الکترونیکی • عدم امکان خط کشیدن و اصلاح دستی نقشه‌ها و جزییات اجرایی توسط استاد • مشکلات مربوط به کلاس‌های چرخشی و هماهنگی بین اساتید • عدم امکان دریافت آلبوم نهایی به صورت چاپ شده 3- راه حل به کار گرفته شده 3-1-روش برگزاری کلاس تجربه حاضر، راهکار به کار گرفته شده در نیمسال دوم 1400-1399 است که در طی سه ترم مرحله به مرحله پیشرفت‌هایی جهت دستیابی به کیفیت مطلوب‌تر را داشته است. در این ترم به دلیل حذف کردن واحد درسی توسط دانشجویان در دو ترم قبل به امید برگزاری کلاس‌های حضوری، تعداد دانشجویان بسیار زیادتر از کلاس‌های حضوری گردید به حدی که با توجه به مشکلات کرکسیو-های الکترونیکی تیم اساتید به چهار نفر افزایش یافت. در این ترم برای اولین بار به منظور چرخشی کردن کرکسیون‌ها همانند کلاس‌های حضوری، دانشجویان در چهار گروه تقسیم بندی شدند و برنامه کاری کلیه جلسات و نام استاد هر جلسه در ابتدای کار مشخص گردید. فرم های اکسل نیز بر این اساس در چهار گروه تنظیم گردید و در سامانه گوگل درایو قرار داده شد تا اساتید نواقص کار دانشجویان را همزمان با برگزاری کلاس‌ها در هر جلسه یادداشت کرده تا ضمن ارزیابی عملکرد دانشجو در طول ترم، استاد جلسه بعد نیز در جریان روال کاری دانشجو قرار گیرد. به این ترتیب فرآیند ارسال و دریافت‌های متعدد حذف گردید و کلیه یادداشت‌های انجام شده در فرم‌ها به صورت آنی در اختیار کلیه اساتید قرار می‌گرفت. با توجه به اینکه کلاس‌ها در سامانه ایلرن برگزار می‌گردید، لذا کلیه دانشجویان در هر چهار کلاس اضافه شدند تا بر اساس برنامه ارائه شده، در درس استاد تعیین شده در هر هفته حضور یابند. با توجه به اهمیت فوق العاده هماهنگی‌ها در برگزاری چنین کلاسی، یک گروه واتساپ نیز به موازات سامانه ایلرن تشکیل گردید تا هماهنگی‌های لازم جهت تکالیف جلسه بعد و اطلاع رسانی ها از این طریق صورت پذیرد. همچنین در این گروه تا حد امکان، پاسخگویی به سوالات دانشجویان و رفع اشکال نیز انجام می‌گردید. قوانین حاکم بر کلاس به صورت زیر تعریف گردید: 1. حداکثر غیبت تا جلسه 7 که به اصلاح طرح‌معماری، ستونگذاری و طراحی نقشه‌های سازه اختصاص دارد به میزان دو جلسه 2. حداکثر غیبت در طول ترم مطابق قوانین آموزش سه جلسه 3. عدم ارائه کار و کرکسیون به معنی غیبت جلسه دوم کلاس که مربوط به انتخاب پروژه‌ها بود از دانشجویان خواسته شد تا فایل کلیه پروژه‌های طراحی معماری گذرانده شده را به ترتیب ارائه کنند، در این جلسه کلیه اساتید در دانشکده حضور یافتند تا با اجماع نظر پروژه دانشجویان بررسی، انتخاب و تغییرات مورد نیاز برای مناسب سازی کار جهت انجام فاز دو صورت پذیرد. در این جلسه با توجه به زمان بندی اعلام شده، دانشجویان هر گروه به ترتیب در سامانه ایلرن حاضر شده و کارها را ارائه می کردند. کار هر دانشجو هم در فرم های تعریف شده اکسل وارد می‌شد و هم از کارها عکس تهیه می‌شد تا امکان بررسی‌های آتی در صورت نیاز وجود داشته باشد، این کار در واقع جایگزین امضا کردن شیت‌های پرینت شده در کلاس‌های حضوری گردید. شایان ذکر است در طول ترم و ارزیابی نهایی در خصوص چند مورد از کارها، این اقدام بسیار موثر واقع گردید. برگزاری کلاس‌ها به این صورت بود که در ابتدای جلسات توضیحات مربوط به نقشه‌های جلسه بعدی و نمونه نقشه‌های مشابه توسط استاد ارائه می‌گردید، این روش هم مانع از دوباره کاری دانشجویان شد و هم از میزان نیاز به خط کشیدن توسط استاد کاسته شد. شیوه انجام کارها توسط دانشجویان به صورت فایل‌های کامپیوتری بود و پس از توضیحات ابتدای جلسات، کرکسیون کارها به صورت اشتراک فایل پروژه‌ها توسط دانشجویان انجام می‌شد، در این روش استاد با امکانات ترسیمی نرم افزار ادوبی کانکت اصلاحات مورد نیاز را بر روی نقشه ها ترسیم مینمود که بعد از عبور از نقشه های معماری و سازه فاز یک به دلیل جزییات اجرایی مفصل نقشه‌ها، این روش با مشکل شدید در سامانه روبه رو شده و مرتب سیستم دچار اختلال می‌شد، لذا در ادامه جلسات از اشتراک صفحه کامپیوتر دانشجویان نیز استفاده شد، در این روش نیز با قفل کردن صفحه امکانات ترسیمی برای استاد فراهم می‌گردید و سرعت بالایی داشت لکن کیفیت تصویر پایین‌تر از روش قبل بود. در کلیه جلسات حضور همه دانشجویان از ابتدای کلاس و توجه به توضیحات ارائه شده بر روی پروژه‌های سایر همکلاسی‌ها ضروری بود چرا که بارها تاکید گردیده بود، توضیحات تکراری بر روی کارهای بعدی ارائه نخواهد شد. به این ترتیب تجربه دانشجویان به تعداد پروژه‌های هم گروهی‌ها افزایش می‌یافت و هم تا حدودی سرعت کار افزایش می‌یافت. با توجه به تنوع فوق‌العاده زیاد پروژه‌ها، بعضاً راهکارهای متنوعی بر اساس برنامه هر جلسه وجود داشت که به منظور تبادل نظر و جلوگیری از سردرگمی دانشجویان معمولاً بعد از برگزاری کلاس‌ها، جلسات هماهنگی بین اساتید در سامانه ایلرن یا واتساپ انجام می‌گردید و بر روی موارد خاص بحث و تبادل نظر صورت می‌گرفت تا مناسب‌ترین راهکارها که مورد تایید همه اساتید است به دانشجویان اعلام گردد. 3-2- روش ارزیابی در این درس مشابه کلاس‌های حضوری، بخشی از نمره پایانی به ارزیابی عملکرد دانشجویان در طول ترم مرتبط بود که از روی فرم‌های اکسل تهیه شده ارزیابی گردید. با توجه به ماهیت درس و تقسیم بندی جلسات به تفکیک موضوعات نقشه‌ها، آموزش و حضور مستمر دانشجویان در طول ترم از اهمیت بالاتری در مقایسه با کلاس‌های حضوری برخوردار بود. در کنار آلبوم نهایی، طی دو مرحله دیگر نیز تحویل در نظر گرفته شد، تحویل جلسه 7 برای اطمینان از اینکه دانشجویان نقشه‌های 100/1 معماری و سازه را به صورت کامل طراحی کرده‌اند و آماده ورود به مرحله طراحی نقشه‌های اجرایی هستند و تحویل جلسه 14 که مشابه کلاس‌های حضوری بود. لذا آیتم‌های موثر در ارزیابی به صورت زیر تعریف گردید: 1. حضور کامل در کلاس‌ها 2. عملکرد مستمر دانشجو در طول ترم 3. تحویل نقشه های معماری و سازه 100/1 در جلسه 7 4. تحویل موقت جلسه 14 5. تحویل نهایی دانشجویانی که بر اساس قوانین کلاس در هر مرحله تعداد جلسات غیبت یا عدم ارائه کارشان از حد مجاز بیشتر بود یا ارزیابی کار ارائه شده در تحویل جلسه 7 و 14 قابل قبول نبود، امکان ادامه کلاس را نداشتند. کارها به صورت آلبوم الکترونیکی با دو فرمت pdf و dwg در قالب تکلیف با زمان مشخص در سامانه ایلرن تعریف گردید. جهت ارزیابی کارها هر چهار استاد در یکی از کلاس‌های سامانه ایلرن حضور یافته و به بررسی پروژه‌ها پرداختند که فرآیندی بسیار زمانبر بود و در تحویل نهایی که آلبوم های کلیه نقشه ها تحویل داده شد، حدود 25 ساعت در چهار روز صرف ارزیابی کارها گردید. ارزیابی برای اولین بار با ترکیبی از دو روش کمی و کیفی صورت گرفت به این صورت که هر نقشه بر اساس میزان کار و اهمیت، بارم بندی شد ولی ارزیابی هر یک به صورت کیفی در پنج حالت (عالی، خوب، متوسط، ضعیف، عدم ارائه) به ترتیب معادل (100%، 75%، 50%، 25% و صفر) انجام گردید که از دقت بسیار بالایی جهت ارزیابی پروژه‌های معماری برخوردار بود. نتیجه ارزیابی‌های صورت گرفته نشان داد توزیع نمرات عالی، خوب، متوسط و ضعیف تفاوت چندانی با کلاس‌های حضوری ندارد و حتی نمرات عالی و خوب بیشتر هم بود لکن باید توجه نمود که نقشه‌ها به صورت کامپیوتری بوده نه دستی ولی در عوض تعداد و موضوع نقشه‌ها در دوره الکترونیکی بیشتر از دوره‌های حضوری بود و از این نظر به آلبوم کامل فاز دو نزدیک‌تر میباشد. 4- جمع بندی مزایا و معایب با توجه به روش برگزاری و ارزیابی به کار گرفته شده در ترم سوم که یک روند تکاملی برای ارائه درس به صورت الکترونیکی را طی کرده بود، می‌توان گفت این روش در نوع خود یکی از کاملترین روش‌ها بود ولی به دلیل ماهیت دروس عملی رشته معماری به عنوان دروس اصلی این رشته همچنان فاصله زیادی تا تعامل حضوری و رو در روی استاد و دانشجو جهت آموزش و درک عمیق‌تر مطالب و از آن مهمترین ارتقای مهارت‌های طراحی دارد. در ادامه مهمتریم مزایا و معایب روش به کار گرفته شده بیان می‌گردد: مزایا • شیوه به کار رفته در ترم سوم به عنوان یکی از بهترین و کاملترین روش‌های ارائه درس عملی طراحی فنی به صورت الکترونیکی • ارزیابی مستمر فعالیت دانشجویان در طول ترم • بهره مندی از تجارت و تخصص چهار استاد به صورت همزمان در یک واحد درسی • تعداد نقشه‌های ترسیمی بیشتر از کلاس‌های حضوری و نزدیک‌تر به آلبوم کامل فاز دو به دلیل ترسیم کامپیوتری • امکان نمایش جزییات اجرایی و تصاویر نمونه‌های واقعی همزمان با کرکسیون‌ها جهت درک عمیق‌تر مطالب معایب • عدم امکان تعامل رو در روی استاد و دانشجو و خط کشیدن به عنوان یک پارامتر با اهمیت بالا در آموزش دروس عملی رشته معماری • عدم امکان انجام پروژه با ترسیم دستی به عنوان یک پارامتر مهم در آموزش طراحی تفصیلی هم به دلیل در اختیار نبودن میز نقشه کشی و هم به دلیل کیفیت کم عکس از نقشه‌های دستی برای کرکسیون • عدم یادگیری مواردی مانند مقیاس و میزان ترسیم جزییات در مقیاس‌های مختلف به دلیل انجام الکترونیکی پروژه‌ها • احتمال بالای استفاده از فایل‌های مربوط به پروژه‌های دانشجویان قبلی در خصوص نقشه‌های جزییات و تا حدودی والسکشن‌ها • مشکلات سیستمی در ترسیم خطوط توسط استاد بر روی فایل‌های دارای جزییات با روش اشتراک فایل در نرم افزار ادوبی کانکت • کیفیت پایین نقشه‌ها در روش اشتراک صفحه کامپیوتر دانشجو در خصوص نقشه‌های دارای جزییات زیاد • افزایش مدت زمان کلاس‌ها در مقایسه با کلاس‌های حضوری در حدود 1.5 تا 2 برابر • نیاز به جلسات متعدد بین اساتید برای هماهنگی‌ها • صرف زمان فوق العاده زیاد جهت ارزیابی آلبوم‌های نهایی به صورت الکترونیکی در مقایسه با آلبوم چاپی در حدود 6 تا 7 برابر |
| کلیدواژه ها |
| درس عملی، طراحی فنی، معماری، آموزش الکترونیکی، ارزیابی مستمر |
| وضعیت: چکیده برای ارائه شفاهی پذیرفته شده است |