| تجربه زیسته برگزاری کارگاه طراحی معماری 5 در سامانه یادگیری الکترونیکی دانشگاه تهران در نیمسال دوم 1399-1400 |
| کد مقاله : 1052-NEXT |
| نویسندگان |
|
مریم غروی الخوانساری *، صدیقه مسائلی دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران |
| چکیده مقاله |
| اگرچه در آغاز قرن بیست و یکم، انقلاب اطلاعات و توسعه ارتباطات گسترش جدی یافته بود، ولی ظهور و گسترش ویروس کرونا و پاندمی متاثر از آن، در کنار نیاز به تداوم آموزش، رواج و بهره برداری از روش های متکی بر ارتباطات مجازی را تشدید کرده است. در این شرایط شناخت، ارزیابی و توسعه روش های مجازی آموزش، اهمیت بیشتری خواهند داشت. قاعدتا یکی از رویکردهای موثر جهت ارزیابی این روش ها، روایت و جمع آوری تجارب زیسته و تحلیل های مرتبط می باشد. یکی از جدی تیین چالش های آموزش مجازی، برگزاری کارگاه های عملی است. هدف این مقاله روایت تجربه برگزاری کارگاه طراحی معماری 5 در سامانه یادگیری الکترونیکی دانشگاه تهران در نیمسال دوم 1399-1400 و نقد و تحلیل این تجربه می باشد. روند انجام این پژوهش بر اساس رویکردی کیفی است و ماهیت تفسیری-تحلیلی دارد. پس از طی معرفی اولیه و روایت تجربه صورت گرفته، پژوهش وارد مبحث تحلیلی می گردد. در بخش تحلیلی، مقایسه بین تجربه حضوری و مجازی در قالب نظم منطقی از محدودیت ها، امکانات، تهدیدها و فرصت ها صورت می گیرد. جمع بندی و نتیجه گیری بحث بر پایه استخراج و دسته بندی اصلی ترین فرصت ها و تهدیدهای حاصل از این ارزیابی خواهد بود. در این راستا در در این مقاله در گام اول به معرفی درس طرح معماری 5، اهداف و چارچوب های آن و هم چنین ابعاد آموزشی موردنیاز به صورت عمومی پرداخته می شود. این درس به عنوان آخرین طرح معماری در دوره کارشناسی معماری، از حساسیت و پیچیدگی های خاصی برخوردار است. از این رو تلاش و پیگیری جدی با مدت قابل توجه در طول هفته را توسط دانشجو می طلبد که حداقل 8 ساعت مصروف بهصورت ساعت درسی در هفته بایستی تحت نظارت استاد صورت گیرد. تعداد جلسات این درس دو جلسه 4 ساعته در هفته و مجموعا 32 جلسه در ترم تحصیلی می باشد که گاهی با تنظیم جلسات تکمیلی، تعداد جلسات افزایش می یابند. اگرچه تعداد دانشجویان ورودی هر سال جهت گذراندن این درس عملی قابل توجه است (حدود 60 تا 70 دانشجو در هر دوره و سال تحصیلی)، ولی با گروه بندی دانشجویان به سه زیر گروه اصلی تحت نظارت دو استاد در هر گروه، تلاش می شود تا نظارت و بهره وری از این کارگاه عملی با تعریف این گروه های کوچکتر افزایش یابد. موضوع طرح معماری پنج کارشناسی با توجه به اهمیت طراحی واحد مسکونی در رشته معماری، در ادامه موضوع طرح معماری چهار -با طرح مسئله طراحی مسکن در مقیاس خرد- به مساله طراحی مسکن در مقیاس کلان و در زمینی به مساحت یک هکتار می پردازد. این پیوستگی موضوعی با طرح معماری چهار موجب شده است که این درس به صورت یک فرایند طراحی منسجم، با موضوع وابسته و با اساتید مشترک در ترم دوم تحصیلی و در امتداد طرح معماری چهار ارائه گردد. هم چنین به لحاظ موقعیت طراحی نیز در همان بستر و زمینه طرح معماری چهار، طرح مسئله می شود و لازم است دانشجو با تجمیع قطعات زمین های اطراف سایت انتخابی ترم گذشته، محدوده حدود یک هکتار را پیشنهاد دهد. طراحی با در نظر گرفتن قلمروهای زندگی و سلسله مراتب اجتماعی و کالبدی در سه مقیاس «مجموعه مسکونی»، «واحد همسایگی» و «واحد مسکونی» صورت می گیرد. شروع فرایند آموزش با توضیح برنامه و توصیف اهداف و مساله طراحی در جلسه اول آغاز می شود. در مراحل بعدی به ترتیب طرح موضوع تحقیق و تحلیل در رابطه با موضوع کار (در سه جلسه)، انتخاب سایت و بستر طراحی و تحلیل آن، تحلیل باز تولید دو نمونه موجود (دو مرحله اخیر در دو جلسه به صورت موازی)، اسکیس طراحی الگوی سایت بصورت کلی شامل ترکیب حجمی و مشخص کردن فضاهای پر و خالی سایت (در هفت جلسه)، طراحی الگوی مسکن (در پنج جلسه)، طراحی الگوی همسایگی (در پنج جلسه)، طراحی الگوی انطباق یافته و ترکیبی از سه مرحله اصلی کار -یعنی الگوی سایت، الگوی مسکن و الگوی همسایگی- (در نه جلسه) و ارائه طرح نهایی با ارائه یک هفته زمان برای دانشجو -معمولا پس از اتمام امتحانات- صورت می گیرد. در گام دوم گزارشی از برگزاری کلاس مجازی از ابعادی نظیر نحوه برگزاری کلاس، کنترل و نظارت بر کار دانشجویان، چگونگی برگزاری جلسات کرکسیون، تحویل و دریافت مراحل کار، نظام آرشیو آثار و مراحل تحویل، تحویل نهایی، نحوه تحویل و ارائه نهایی و نهایتا نحوه قضاوت آثار پرداخته می شود. در طی تبیین گزارش، مقایسه ای بین نحوه تحقق این ابعاد در برگزاری مجازی کلاس در نسبت با برگزاری حضوری صورت می گیرد. نکات قابل توجه در نحوه برگزاری کلاس مجازی بهره گیری موازی و همزمان از سه سامانه آموزشی است. این سامانه ها در وهله اول سامانه یادگیری الکترونیکی دانشگاه تهران با پتانسیل برگزاری کلاس زنده در محیط ادوبی کانکت و به عنوان بستر اصلی آموزش بود. در وهله بعد، فضای نرم افزار ترلو (Trello) برای تحویل و آرشیو آثار - قابل استفاده برای عموم دانشجویان و اساتید- در مراحل آموزش و فضای نرم افزار واتسپ به عنوان یک پیام رسان در دسترس در فضای ویندوز و اندروید برای تبادل سریع پیام ها و اطلاع رسانی ها، هماهنگی ها، گفتگوهای موردی، رفع اشکال بین اساتید و دانشجویان و حتی ارتباط بین دانشجویی در چارچوب فضای درس بود. قاعدتا به جهت مشارکت دو استاد مسئول درس به طور مشترک جهت هدایت درس، لازم بود تا کلاس یا گروه مشترکی در سامانه آموزش الکترونیکی دانشگاه و هم نرم افزارهای مکمل تعریف گردد. دستاورد تحقیق در درجه اول روایت منسجم از یک تجربه آموزش کارگاهی در رشته معماری دوره کارشناسی است. بیان این تجربه، بیانگر نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت و تهدید های آموزش مجازی در زمینه ارائه این درس می باشد. تجربه این درس در این نیمسال نشان می دهد که این نحوه آموزش به جهت عدم امکان ایجاد برخورد و آشنایی چهره به چهره، عدم شکل گیری ارتباط عاطفی بین استاد و دانشجو و یا بین دانشجویان و به تبع آن کاهش حس تعلق به کلاس، عدم امکان نظارت کافی بر فعالیت عملی دانشجو، عدم شکل گیری مشارکت فعال جمعی به صورت مباحثه، گفتگو و سوال و جواب در چارچوب تفکر انتقادی و ... محدودیت هایی را به وجود آورده است؛ اگرچه به نظر می رسد اصلی ترین آسیب در این زمینه عدم امکان ارائه و آموزش مشی عملی کار به صورت رو در رو چه در ساخت ماکت ها و چه ترسیم خطوط طراحی در کروکی ها و نقشه ها می باشد. در عین حال از نظر ارتباط مستمر استاد و دانشجو در فضاهای نرم افزاری، قابلیت بهره گیری وسیع از آموزش تصویری، آرشیو عمومی و در دسترس آثار هم برای دانشجویان و هم اساتید، امکان انتخاب موضوعات متنوع از گستره خرده فرهنگ های موجود در ایران متناسب با فضای زندگی و بومی دانشجویان، کاهش جدی هزینه های ارائه مراحل کار اعم از پلات و پرینت شیت ها و ساخت ماکت (از این جهت که ارائه ها به صورت نرم افزاری و مجازی صورت می پذیرفت و نیازی به ارائه فیزیکی مراحل کار نبود) و ... ، فرصت ها و دریچه های جدیدی را در راستای آموزش معماری به وجود آورده است؛ اگرچه به نظر می رسد اصلی ترین فرصت شکل گرفته در این بستر امکان انتخاب سایت و بسترهای متنوع به لحاظ اقلیمی، همجواری و هندسی و پیرو آن تعلق خاطر دانشجویان به بستر پروژه به جهت آشنایی و سابقه زیست یا اصالت خانوادگی بود، به گونه ای که شکل گیری تنوع قابل توجه و متفاوتی نسبت به طرح های دانشجویی سال های گذشته -که به صورت آموزش حضوری بود- در نتایج آثار این دوره محسوس و قابل تامل می نماید. بر این اساس به نظر می رسد اگرچه آموزش مجازی به تنهایی قابلیت ایجاد بستر مناسب برای آموزش عملی معماری ندارد، ولی با تکمیل زیرساخت ها و افزونه های مورد نیاز آموزش الکترونیکی، می تواند مکمل مناسبی در کنار آموزش حضوری در جهت تقویت آموزش عملی معماری و آفرینش روش های ترکیبی در این زمینه باشد. |
| کلیدواژه ها |
| آآموزش الکترونیکی، طرح معماری 5، فرصت های آموزش مجازی، تهدیدهای آموزش مجازی |
| وضعیت: چکیده برای ارائه شفاهی پذیرفته شده است |