| تجربه برگزاری درس مبانی مهندسی زلزله برای معماران به صورت الکترونیکی |
| کد مقاله : 1046-NEXT |
| نویسندگان |
|
آزاده نوری فرد * دانشکده معماری/ پردیس هنرهای زیبا/ دانشگاه تهران |
| چکیده مقاله |
| چکیده تجربه حاضر مربوط به ارائه درس مبانی مهندسی زلزله برای معماران به صورت الکترونیکی در دوره کارشناسی مهندسی معماری دانشگاه تهران می‌باشد. با توجه به محتوای بسیار گسترده این درس که کلیه حوزه های معماری از کل تا جز را پوشش می‌دهد و ارزش اصلی آن در کنار انتقال مفاهیم، افزایش مهارت تحلیل، آسیب شناسی و توانایی طراحی معماری با ملاحظات لرزه‌ای است، لذا ارائه آن با دروس نظری صرف متفاوت است. در برگزاری دوره، در کنار ارائه مطالب و تمرین‌ها در سامانه ایلرن، یک گروه تلگرامی جهت اشتراک فیلم های آموزشی، بحث و تبادل نظر مستمر، اشتراک پاسخ صحیح تمرین‌ها و کرکسیون پروژه طراحی معماری استفاده گردید و به منظور افزایش انگیزه و مشارکت دانشجویان، برای فعالیت کلاسی، حضور کامل، تمرین‌های مازاد و ارائه تحقیق نمره مازاد در نظر گرفته شد. سلامت آزمون ها از طریق سوالات تصادفی، ترتیب متفاوت سوالات، پرهیز از زمان مازاد، عدم امکان مراجعه به سوال قبل و روشن بودن دوربین و میکروفون افزایش یافت. نتیجه ارزیابی فعالیت‌های کلاسی و دو مرحله آزمون رسمی به خوبی نمایانگر ارتقای دانش و مهارت دانشجویانی بود که حضور مستمر و فعال داشتند. برگزاری این درس به صورت الکترونیکی نه تنها اختلالی در امر آموزش محتوای درسی ایجاد نکرد بلکه با توجه به افزایش تعاملات مستمر و عدم محدودیت زمانی نسبت به دوره حضوری بهتر هم بود. لکن این شیوه برگزاری درس، طراحی و ارزیابی آزمون‌ها نیازمند اختصاص زمان فوق العاده بیشتری توسط استاد در مقایسه با شیوه حضوری داشته و حداکثر با تعداد حدود 15 دانشجو امکان برگزاری کلاس با این شیوه میسر می‌باشند. کلید واژه: درس نظری، زلزله، معماری، آموزش الکترونیکی، ارزیابی مستمر 1- مقدمه با توجه به لرزه خیز بودن کشور ایران و تجارت تلخ زلزله های گذشته، آموزش مباحث طراحی لرزه‌ای در دوره کارشناسی رشته معماری بسیار اهمیت دارد، لکن متاسفانه این درس به صورت واحد اختیاری در نظر گرفته شده است و تنها دانشگاهی که این درس را در دوره کارشناسی معماری ارائه کرده است، دانشکده معماری دانشگاه تهران می‌باشد. این درس یک ترم به صورت حضوری ارائه گردید و تجربه حاضر مربوط به دومین ترم برگزاری درس می باشد که با شیوع ویروس کرونا به شیوه الکترونیکی برگزار گردید. محتوای این درس بسیار جامع تنظیم گردیده و کلیه حوزه های معماری از کل تا جز از طراحی شهری، انتخاب سایت، ترکیب حجمی، فرم های معماری در پلان و نما، میزان و مسیر انتقال نیروی زلزله، سیستم های سازه ای افقی و قائم و جزییات اجرایی عناصر ساختمانی را پوشش می‌دهد، لذا دانشجویانی می توانند این واحد را اخذ نمایند که با مباحث اصلی رشته معماری آشنا شده باشند و مهارت لازم برای طراحی ساختمان را کسب نموده باشند. از ترم 5 به بعد زمان مناسبی برای گذراندن این درس می‌باشد که به نوعی جمع بندی خوبی از تعداد زیادی از دروس اصلی رشته معماری است و دانشجویان را برای ورود به جامعه حرفه‌ای در کشوری لرزه خیز آماده می‌کند. کل محتوای این حوزه با زبان معماری و به صورت کاربردی در طراحی فاز یک و دو معماری و همچنین نظارت و اجرای ساختمان ارائه می‌گردد. 2- بیان مساله با توجه به گستردگی مباحث این واحد درسی، تفاوت‌های اساسی با دروس نظری صرف وجود دارد، به نحوی که تنها با ارائه درس توسط استاد و برگزاری آزمون پایان ترم مهارت‌های مورد نظر برای دانشجویان قابل کسب نخواهد بود. حوزه های اصلی این درس به شرح زیر است: 1. آشنایی با مفاهیم اصلی لرزه شناسی و مهندسی زلزله 2. عمق بخشی به درک مفاهیم از طریق محاسبات عددی ساده 3. تحلیل و شناسایی علل آسیب های وارد بر ساختمان‌ها در زلزله های گذشته 4. توانایی تحلیل رفتار لرزه‌ای ساختمان‌های با فرم‌های متنوع 5. آشنایی با ضوابط آیین نامه‌‌های لرزه‌ای 6. مهارت طراحی معماری با رویکرد لرزه‌ای و کنترل ضوابط آیین نامه‌ای 7. آشنایی با جزییات اجرایی اجزای مختلف ساختمان با رویکرد رفتار لرزه‌ای مناسب 3- راه حل به کار گرفته شده 3-1- نحوه برگزاری کلاس در برگزاری دوره، علاوه بر استفاده از رویکرد کلاسیکی که از طریق ارائه مطالب در سامانه ایلرن صورت گرفت، در یک گروه تلگرامی به موازارت کلاس، فیلم های آموزش مرتبط با مطالب هرجلسه به صورت انیمیشن، آزمایش های میز لرزه، آزمایش‌های ساده و مفهومی و خسارات زلزله‌های گذشته برای دانشجویان ارسال و بحث و تبادل نظر انجام می‌گردید. همچنین کلیه جلسات آموزشی در سامانه ایلرن ضبط شده و جهت تشویق دانشجویان به حضور در کلاس‌ها و افزایش مشارکت و تعامل، برای دانشجویانی که هیچ غیبتی در طول ترم نداشتند نمره مازاد در نظر گرفته شد. جهت افزایش انگیزه دانشجویان و مشارکت در فعالیت‌های کلاسی سعی شد برای افرادی که در زمان ارائه درس چه به صورت طرح سوال و چه به صورت پاسخگویی به سوالات استاد مشارکت دارند، نمره مازاد در نظر گرفته شود، همچنین برای دانشجویانی که در زمینه اشتراک فیلم‌ها و عکس‌های مرتبط با مطالب هر جلسه در تلگرام مشارکت داشتند، نیز نمره مازاد در نظرگفته شود. 3-2- تمرین‌ها جهت افزایش مهارت‌های محاسباتی و عمق بخشیدن به مفاهیم اصلی مهندسی زلزله، هشت سری تمرین برای جلسات مربوطه در نظر گرفته شد که صورت سوالات در سامانه ایلرن به دو صورت تکلیف یا آزمون با بازه زمانی مشخص تعریف گردیده تا ضمن نظم دادن به فعالیت دانشجویان، آشنایی با سامانه های آزمون نیز به صورت همزمان صورت پذیرد. تحویل شش سری از این تمرین ها بخشی از نمره نهایی و دو سری به صورت نمره مازاد در نظر گرفته شد. پاسخ تمرین‌ها و رفع اشکالات با مشارکت دانشجویان انجام می‌گردید، به این صورت که صحیح ترین و تمیزترین تمرین اطلاع رسانی شده و توسط خود دانشجو در تلگرام به اشتراک گذاشته می شد. در خصوص مواردی که هیچ یک از تمرین ها کاملاً صحیح نبود فردی که بهترین راه حل را ارائه کرده بود در گروه تلگرام راهنمایی می شد تا اصلاحات لازم را اعمال کرده و سپس تمرین اصلاح شده را به اشتراک گذارد. به منظور افزایش مهارت عملی دانشجویان در به کارگیری مفاهیم لرزه‌ای در طراحی معماری، یکی از تمرین ها به صورت اجباری و با مدت زمان بیشتر تعریف گردید تا دانشجویان ضمن به کارگیری مفاهیم اصلی در طراحی معماری یک واحد مسکونی ویلایی، کنترل ضوابط آیین نامه 2800 در طراحی ساختمان های بنایی کلافدار را نیز تمرین کنند. کرکسیون این تمرین نیز در تلگرام و به صورت مشترک انجام گردید تا همه دانشجویان در جریان پروژه های یکدیگر قرار گفته و عملاً تمرین بیشتری کرده باشند. 3-3- تحقیق برای افزایش تعامل دانشجویان و مراجعه آن ها به منابعی فراتر از منابع اصلی درس، یک جلسه از کلاس به دانشجویانی اختصاص داده شد که به صورت گروهی در خصوص موضوع مورد علاقه با محتوای کلاس تحقیق کرده‌اند. در این جلسه سعی شد تا با طرح سوال از افراد ارائه دهنده نسبت به درک صحیح مطالب کلاسی اطمینان حاصل شود، این فعالیت نیز به صورت اجباری نبوده و بر اساس کیفیت ارائه، محتوا و فایل های تحویل داده شده برای دانشجویان نمره مازاد در نظر گرفته شد. 3-4-آزمون های میان ترم و پایان ترم علاوه بر ارزیابی های مستمر و رصد فعالیت و مشارکت دانشجویان، دو مرحله آزمون رسمی به صورت میان ترم و پایان ترم برگزار گردید، هر دو آزمون در سامانه ایلرن طراحی و برگزار گردید و در زمان آزمون کلیه دانشجویان در سامانه ایلرن موظف به روشن کردن دوربین و میکروفون بودند. با توجه به اینکه در ابتدای ترم از دانشجویان خواسته شده بود در یک اتاق تعامل از طریق ارسال ویدئو خودشان را معرفی کنند، لذا در زمان آزمون از شرکت خود دانشجو در آزمون اطمینان حاصل شد. هر سوال به صورت تصادفی از یک گروه در بانک سوالات انتخاب گردیده و علاوه بر محتوا، ترتیب سوالات نیز یکسان نبوده و امکان بازگشت به عقب نیز وجود نداشت. هر دو آزمون میان ترم و پایان ترم شامل دو بخش مجزای تئوری و محاسباتی بود. آزمون تئوری با تعداد سوالات بیشتر، زمان محدودتر و به صورت جزوه بسته بود. در این آزمون از انواع سوالات به صورت توضیح مفاهیم، چهارگزینه‌ای، تحلیل علل خسارات وارد بر ساختمان ها در زلزله های گذشته از طریق نقشه و تصاویر مندرج در متن سوال، ارائه راهکارهای معمارانه برای رفع مشکلات لرزه‌ای، ترسیم جزییات توسط دانشجو، تسلط بر ضوابط آیین نامه‌ای استفاده گردید تا مهارت دانشجویان در کلیه زمینه‌های آموزش داده شده ارزیابی گردد. در آزمون محاسباتی که با تعداد سوالات محدودتر، زمان بیشتر و به صورت جزوه باز بود، هدف ارزیابی مهارت های محاسباتی آموزش داده شده بود و شامل محاسبه میزان نیروی زلزله وارد بر ساختمان، نحوه توزیع نیروها بین اجزای ساختمان و تخمین مقاطع و پروفیل‌های سازه‌ای برای پیشبرد طراحی معماری و کنترل های لازم در کارگاه به عنوان ناظر یا مجری ساختمان بود. مجموع پارمترهای ارزیابی شده از عملکرد دانشجویان در طول ترم و آزمون های رسمی برگزار شده به خوبی نمایانگر انتقال مفاهیم و ارتقای دانش و مهارت دانشجویانی بود که حضور مستمر و فعال داشتند. 4- جمع بندی مزایا و معایب برگزاری این درس به صورت الکترونیکی نه تنها اختلالی در امر آموزش محتوای درسی ایجاد نکرد بلکه با توجه به افزایش تعاملات مستمر با دانشجویان، سعی در مشارکت فعال آن‌ها در طول ترم و عدم محدودیت زمانی نسبت به دوره حضوری بهتر هم بود. با توجه به موارد فوق، مزایا و معایب شیوه برگزاری درس، ارزیابی‌ها و آزمون‌ها به صورت زیر قابل ارائه است: مزایا • حداکثر استفاده از سامانه‌های الکترونیکی در ارائه محتوای آموزشی و افزایش مشارکت و تعامل دانشجویان • عدم محدودیت زمانی در ارائه مطالب و تعاملات در مقایسه با دوره‌های حضوری • آموزش همه جانبه مفاهیم و ارتقای قابلیت های مورد انتظار دانشجویان • ارزیابی مستمر و رصد نمودن فعالیت دانشجویان در طول ترم • تنوع نوع و محتوای سوالات آزمون‌ها موثر در ارزیابی نهایی مطالب و مهارت های آموخته شده • کاهش احتمال تقلب در آزمون های میان ترم و پایان ترم از طریق انتخاب سوالات به صورت تصادفی از بانک سوالات، ترتیب متفاوت سوالات، پرهیز از زمان مازاد، عدم امکان مراجعه به سوال قبل و روشن بودن دوربین و میکروفون معایب • ضرورت اختصاص زمانی بسیار فراتر از زمان تعریف شده معمول برای یک درس دو واحدی توسط استاد • صرف زمان فوق العاده زیاد در طرح سوالات آزمون میان ترم و پایان ترم به دلیل طراحی بانک سوالات هم ارز در هر موضوع درسی • صرف زمان فوق العاده در ارزیابی سوالات آزمون‌های میان ترم و پایان ترم به دلیل تنوع محتوا و به هم ریخته بودن سوالات (به تعداد دانشجویان، برگه امتحانی متفاوت) • نیاز به عملکرد سریع استاد، تسلط بر اکثر قابلیت های سامانه و تشخیص مشکلات خارج از اختیار دانشجو از سو استفاده-های احتمالی در زمان برگزاری آزمون‌ها به دلیل مشکلات اینترنتی، کامپیوتری و محدودیت زمان آزمون • امکان برگزاری کلاس با این ویژگی‌ها و تنوع در صورت محدود بودن تعداد دانشجویان حداکثر به میزان 15 نفر |
| کلیدواژه ها |
| درس نظری، زلزله، معماری، آموزش الکترونیکی، ارزیابی مستمر |
| وضعیت: چکیده برای ارائه به صورت پوستر پذیرفته شده است |