| ارائه چارچوبی نوین برای آموزش الکترونیکی دروس کارگاهی رشته شهرسازی دانشگاه تهران |
| کد مقاله : 1036-NEXT |
| نویسندگان |
|
مهرداد رحمانی * دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران |
| چکیده مقاله |
| در دوره قرنطینه ناشی از انتشار ویروس کرونا، آموزش حضوری با چالش هایی جدی مواجه شد. این چالش ها در وهله اول برای درس های نظری منجر به پیش بینی سامانه های جدید و اقداماتی در راستای جایگزین کردن آموزش الکترونیکی به جای آموزش حضوری شد. در رشته هایی چون شهرسازی و معماری؛ بخش قابل توجهی از واحدهای درسی را دروس کارگاهی یا آتلیه ای تشکیل می دهند که مستلزم فعالیت عملی دانشجو و ارتباط مستمر با اساتید و بقیه دانشجویان است؛ بنابراین در این رشته ها، دروس کارگاهی و آموزش مجازی آنها، چالش بزرگتری نسبت به دروس نظری به وجود آورد. در حالی که رفته رفته آموزش الکترونیکی دروس نظری به یک روال رایج و پذیرفته شده تبدیل شد، نحوه عملکرد اساتید دروس کارگاهی در سامانه های مجازی همچنان با چالش هایی جدی روبروست. علی رغم اینکه در سامانه های مجازی انواع امکانات آموزشی چون تخته سیاه، انواع آزمون ها، امکان بارگذاری فایل های مختلف و... به مرور فراهم شد، امام همچنان چالش های آموزش مجازی برای دروس کارگاهی باقی است. دلیل این امر آن است که دروس کارگاهی واجد ویژگی هایی هستند که تنها در «حضور و ارتباط بی واسطه» میان دانشجویان و اساتید قابل دستیابی است. ماهیت دروس کارگاهی، پایش حضوری مهارت های دانشجو در ایده پردازی و ترسیم در کنار فعالیت گروهی و همفکری و تشریک مساعی با سایر دانشجویان است. بنابراین آموزش دروس کارگاهی نیاز به سطحی از روابط بی واسطه و مستقیم دارد که در فضای مجازی علی الاصول به صورت کامل تحقق پذیر نیست. همین مسئله سبب می شود تا کیفیت مطلوب آموزش دروس کارگاهی در خلال سامانه های مجازی آموزش به خوبی محقق نشود. از سوی دیگر معمولا در آموزش های مجازی، مدت زمان کلاس ها می بایست کوتاه تر از آموزش حضوری باشد. این یافته ای است که بسیاری از مطالعات تجربی در دو سال اخیر به آن دست یافته اند؛ خاصه اینکه در شرایط بحران کرونا که وضعیت روانی دانشجویان در شرایط پایداری نیز قرار ندارد، آموزش مجازی طولانی مدت فاقد بازدهی کافی و در مواردی ملال آور است. با توجه به اینکه دروس کارگاهی معمولا به لحاظ زمانی بسیار طولانی مدت هستند (گه گاه تا 7 ساعت به طول می انجامند) فلذا به شیوه مجازی فاقد کارایی و کیفیت لازم هستند. در طول دو سال گذشته، برخی پیشنهادها در خصوص حضوری شدن دروس کارگاهی نیز مطرح شد که با توجه به رخ دادن پیک های بیماری و سیاست های ستاد ملی کرونا عملی نبود. بر اساس مسائل طرح شده، به نظر می رسد آموزش مجازی دروس کارگاهی یکی از چالش برانگیزترین بخش های آموزش برنامه شهرسازی در دانشگاه تهران و سایر دانشگاه های کشور است. تحقیق حاضر با هدف پیشنهاد چارچوبی برای آموزش الکترونیکی دروس کارگاهی رشته شهرسازی دانشگاه تهران انجام شده که البته نتایج آن برای رشته شهرسازی سایر دانشگاه های کشور نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد. اما چون شواهد تجربی این تحقیق بر اساس ارزیابی عملکرد این شیوه در بین دانشجویان دانشگاه تهران انجام شده است فذا در عنوان مقالهف چارچوب پیشنهادی برای دانشگاه تهران ارائه شده است. روش اتخاذ شده برای این تحقیق در چند مرحله طراحی شده است. در مرحله اول، شناسایی مسائل آموزش الکترونیکی دروس کارگاهی بر اساس طراحی یک پرسشنامه از منظر اساتید و دانشجویان (تعداد 178 پرسشنامه بر اساس محاسبه انجام شده در فرمول کوکران) انجام شده است. مسائل شناسایی شده در نهایت رتبه بندی شده و در سه دسته کلی مسائل محتوایی؛ مسائل رویه ای؛ و مسائل ارتباطی قرار گرفت. مسائل محتوایی کلیه جوانب مربوط به انتقال مطالب درسی، آموزش مفاهیم، پرورش خلاقیت و نوآوری و... را در بر میگرد. مسائل رویه ای مربوط به زمان کلاس، سامانه مورد استفاده، ابزار مورد استفاده در آموزش و سایر موارد مربوط به نحوه برگزاری کلاس است. در نهایت، مسائل ارتباطی شامل ارتباط مستمر استاد با دانشجو، روابط دانشجویان با یکدیگر، کار گروهی، بازدیدهای میدانی و... است. نتیجه این ارزیابی نشان داد که مسائل ارتباطی بیشترین دغدغه را در میان اساتید و دانشجویان بوجود آورده و پس از آن مسائل رویه ای و مسائل محتوایی قرار دارد. در گام دوم روش تحقیق، با رجوع به تحقیقات علمی و تجربی انجام شده در طول دو سال اخیر که جهان با ویروس کرونا مواجه شده، تلاش شد تا دستاوردها و ایده هایی که سایر پژوهشگران در نقاط مختلف دنیا به آن دست پیدا کرده ویا مطرح کرده اند، مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. در این راستا مقالات منتشر شده در کنفرانس بین المللی آموزش شهرسازی در زمانه کرونا (2021- موسسه کتابخانه مجازی ICE) مورد بررسی قرار گرفته و ایده های ارائه شده برای دروس کارگاهی در آن استخراج شد. در گام سوم راهکارهای ارائه شده با مسائل اولویت بندی شده در تناظر قرار گرفته و بر اساس استدلال استنتاجی، تغییرات لازم در راهکارها مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله آخر مجددا راهکارهای لیست شده توسط گروه هدف تحقیق دانشجویان و اساتید (178 نفر) امتیازدهی و اولویت بندی شد. نتیجه تحقیق نشان داد که استفاده از پلتفرم های متنوع، کاهش زمان درس کارگاه و افزایش تعداد روزها، برگزاری برخی ورکشاپ ها با گروه های مختلف دانشجویان در فضای باز دانشگاه، کم کردن حجم کارها و تکالیف کارگاه و هدفمند کردن آنها، تغییر تجربه کار گروهی عملی به کار گروهی ارتباطی و... از جمله مهمترین راهبردها جهت ارتقاء کیفیت آموزش مجازی دروس کارگاهی هستند. در نهایت با توجه به مواد به دست آمده، نگارنده نسبت به تدوین یک چارچوب پیشنهادی اقدام کرده است. |
| کلیدواژه ها |
| آموزش الکترونیکی، شهرسازی، کارگاه، چارچوب |
| وضعیت: چکیده برای ارائه شفاهی پذیرفته شده است |