| تجاربی از آموزش مجازی در پردیس فارابی؛ مسایل و راهکارها |
| کد مقاله : 1023-NEXT |
| نویسندگان |
|
محمد میره ای * استادیار دانشگاه تهران |
| چکیده مقاله |
| طی دهه های گذشته آموزش مجازی در جهان رشد سریعی داشته است و بسیاری از مراکز آموزشی به منظور بهره گیری از مزایای مختلف آموزش مجازی به آن روی آورده اند. پردیس فارابی دانشگاه تهران نیز طی سالهای گذشته فعالیتهای گسترده ای در زمینه آموزش مجازی داشته است. لیکن سوال اصلی که در این رابطه مطرح است این است که آیا مراکز آموزشی ایرانی از جمله پردیس فارابی توانسته اند از مزایای این نوع آموزش بهره گیرند؟ وضعیت دانشگاههای ایرانی در قبال شاخصه های آموزش مجازی چگونه است؟ از جمله مزایایی که همواره برای آموزش مجازی در جهان ذکر شده است عدم نیاز دانشجو به مراجعه حضوری و فیزیکی در دانشگاه در امور مختلف آموزشی است. در این نوشتار سعی شده است دو تجربه مهم از آموزش مجازی در رابطه با تامین نیاز تعاملات از راه دور دانشجو با دانشگاه مورد بازخوانی قرار گیرد. روش تحقیق مورد استفاده به شیوه روایت گری است و روایت تجریه مذکور توسط نگارنده که در زمان تحولات مذکور مسوولیت مرکز آموزشهای الکترونیکی پردیس فارابی را به عهده داشته نقل می شود. قلمرو زمانی تحقیق سالهای 1392-1398 را پوشش می دهد. قلمرو مکانی تحقیق پردیس فارابی دانشگاه تهران است. در آخرین دهه سده 14 شمسی، تقاضای حضور در مقطع کارشناسی ارشد در ایران به شدت افزایش داشت و از دیگر سو به دلیل ظهور آموزش مجازی، مجوزهای مختلفی جهت تحصیل در دوره های آموزش مجازی صادر شد. پردیس فارابی دانشگاه تهران نیز با دارا بودن چهار دانشکده، در رشته های مختلف اقدام به پذیرش تعداد قابل توجهی دانشجوی کارشناسی ارشد مجازی نمود. به منظور ارایه خدمات بهتر به این دانشجویان پردیس فارابی تهران سعی نموده بود که نیاز به حضور دانشجو در محل پردیس را تا حد امکان کاهش دهد. بنابراین اقدامات مختلفی در این راستا صورت گرفته بود از جمله: برگزاری آزمونهای پایان ترم در شهرهای مختلف و انجام خدمات آموزشی و پاسخگویی به دانشجویان از طریق سامانه های اطلاعاتی دانشگاه. در ادامه چالشهای این دو اقدام و در نهایت راهکارهایی که برای بهبود آنها صورت گرفته است تشریح می شود. الف) تجربه نخست: برگزاری آزمونهای پایان ترم در شهرهای مختلف: پردیس فارابی با اخذ مجوز از مدیریت دانشگاه تهران، اقدام به برگزاری آزمونهای پایان ترم در شهرهای مختلف می نمود. در این راستا، به منظور پوشش جغرافیایی کشور 12 حوزه امتحانی در شهرهای قم، تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، اهواز، کرمانشاه، بوشهر، یزد، کرمان و چالوس تعیین شده بودند. این امر مورد استقبال دانشجویان قرار گرفته بود لیکن یک مساله اساسی نحوه انتخاب حوزه های آزمون توسط دانشجویان بود. این مورد یکی از دغدغه ها و مشکلات اساسی این طرح بود که بارها برای دانشجویان و مدیریت پردیس مساله ساز شده بود. در این راستا در مقاطع مختلف شیوه های متفاوتی بکار گرفته شده بود از جمله: 1- اعلام محل آزمون توسط دانشجو همگام با ثبت نام در ابتدای تحصیل 2- اعلام محل آزمون در سامانه پیامکی پردیس لیکن این شیوه ها همواره دارای ضریب خطا و عدم کارآیی مطلوب بود. در نهایت پردیس فارابی تصمیم گرفت با تهیه کنندگان سامانه رسمی آموزش دانشگاه تهران(سیستم گلستان) وارد مذاکره شده و در نهایت منوی انتخاب محل آزمون با پرداخت هزینه ای توسط پردیس فارابی در سامانه جامع آموزش برای دانشجویان مجازی فعال شد. با فعال سازی آن مشکلات متعددی حل شد و مزایای مختلفی ایجاد نمود، از جمله: 1- حتما هر دانشجو موظف بود طی بازه زمانی اعلام شده در هر نیمسال محل آزمون خویش را مشخص کند. 2- این اختیار به دانشجو داده شد که در نیمسال های متفاوت ، محل های آزمون متفاوتی را انتخاب کنند. 3- این اختیار به دانشجو داده شد که در یک نیمسال ، دروس متفاوت را در شهرهای مختلف آزمون بدهد(این اختیار به شدت مورد استقبال دانشجویان به ویژه شاغلینی که به دلیل ماموریت در سطح کشور در حرکت بودند قرار گرفت). 4- پرداخت هزینه شرکت در حوزه امتحانی به راحتی و به صورت سیستمی مقدور شد. 5- امکان گزارش گیری از تعداد دانشجوی متقاضی هر آزمون در هر حوزه به راحتی مقدور شد(به دلیل اینکه بایستی مقدمات ارسال سوال، پاسخنامه، تدارک فضای آموزشی و ... مهیا می شد داشتن این آمار دقیق بسیار ضروری بود). ب) تجربه دوم: در رابطه با نحوه تعامل دانشجویان با مرکز خدمات آموزشی پردیس فارابی است. در سامانه آموزش مجازی طراحی شده توسط دانشگاه تهران بخشی تحت عنوان ارتباط با کارشناسان(ارسال و رسیدگی درخواست) طراحی شده بود و بر این اساس دانشجویان درخواستهای خویش را برای کارشناسان ارسال می نمودند. نکته مهم این است که بر اساس شرایط عرفی رایج در ایران(تعامل چهره به چهره و یا شفاهی) از یکسو و بعضا جنس و نوع درخواستهای دانشجویان و همچنین شیوه پاسخگویی کارشناسان، سامانه مذکور به گواه دانشجویان کارآیی لازم را نداشت و دانشجویان در شرایط مذکور عمدتا به تماس تلفنی با کارشناسان می پرداختند. این وضعیت هم از نظر مدیریت پردیس، کارشناسان و همچنین دانشجویان رضایتبخش نبود. در پاسخ به این نیاز سامانه پاسخگویی تلفنی متمرکز طراحی شد. این سامانه که بعدها علاوه بر دانشجویان مجازی مورد استفاده سایر مخاطبان پردیس نیز قرار گرفت به شدت موجب افزایش رضایتمندی دانشجویان قرار گرفت. شیوه فعالیت در این سامانه به شرح زیر بود. از مزایای این سیستم می توان به سرعت پاسخگویی، پاسخگویی در کلیه ساعات اداری، بازخورد بررسی پرونده به دانشجو، صرفه جویی در زمان دانشجو و کارشناسان، شفافیت در نوع درخواست دانشجو، تهیه بانک اطلاعاتی از درخواستهای دانشجویان، پیشگیری از شلوغی خطوط تلفن کارشناسان، جلوگیری از سردرگمی دانشجویان، امکان رصد و ارزیابی وضعیت تعاملات(شفافیت)، مستندسازی تعاملات و... اشاره کرد. جمع بندی: موارد مذکور نشان دهنده دو تجربه نسبتا متناقض بود. یک مورد حرکت از یک سامانه اینترنتی پاسخگویی به یک سیستم شفاهی(تلفنی) و در مورد دیگری استقرار یک سامانه اینترنتی برای خدمات آموزشی. هر دو این تجارب، اگرچه دقیقا حرکت به دو سوی مختلف و متضاد بودند لیکن به گواه ذینفعان و ذینفوذان مذکور اقدامات موثر و اثربخشی بودند. لذا آنچه که می توان نتیجه گرفت: توجه به شرایط بومی و فرهنگی و وضعیت موجود هر کشور و مرکز آموزشی برای استقرار و استفاده از آموزش مجازی است لذا شاید بتوان با درک این ضرورت ابراز نمود که مفهوم آموزش مجازی(الکترونیکی) در آینده ای نزدیک جای خویش را به آموزش هوشمند (استفاده از فناوری های الکترونیکی با در نظر گرفتن شرایط بومی و فرهنگی هر مکان) بدهد. |
| کلیدواژه ها |
| آموزش مجازی، پردیس فارابی، تعامل دانشجو و دانشگاه، پاسخگویی، آزمون |
| وضعیت: چکیده برای ارائه شفاهی پذیرفته شده است |