کلاس وارونه، روشی موثر در برگزاری درس سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی

کد مقاله : 1012-NEXT

نویسندگان

سمیه اسماعیلی، مریم حمزه لو مقدم *، رسول چوپانی دانشکده طب سنتی

چکیده مقاله

کلاس وارونه، روشی موثر در برگزاری درس سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی چکیده امروزه با تغییر شرایط جهانی توجه به آموزش الکترونیک رو به افزایش است. روشهای متعدد و متفاوتی در این راستا مورد استفاده قرار می گیرد که یکی از این روشها برگزاری کلاس وارونه است. در مطالعه حاضر درس سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی که از دروس کمبود-جبرانی دوره PhD رشته های طب و داروسازی سنتی می باشد به روش کلاس وارونه طراحی و در بستر سامانه نوید به دو گروه مخاطب ذکر شده ارائه شد. نتایج برگزاری درس به این روش نشان داد که روش کلاس وارونه به علت انعطاف در امکان دسترسی دانشجویان به محتوای مورد نظر منجر به افزایش یادگیری گردید. واژه ‏های کلیدی: آموزش الکترونیک، کلاس وارونه، سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی مقدمه طی پیشرفت در تکنولوژی، تعاریف مختلفی به یادگیری الکترونیک اختصاص یافته است اما هنوز تعریف واحدی برای آن وجود ندارد. اصطلاح دانشگاه مجازی نیز برای نشــــان دادن طیف وسیعی از فعالیتهای آموزشی موسسات مختلف به کار رفته است و از آن به عنـــوان استعاره ای برای انواع محیطهای الکترونیکی یاددهی-یادگیری استفاده می شود (1). در واقع در آموزش الکترونیک یک نظام فعال و هوشمند وجود دارد که در آن آموزش دهنده و آموزش گیرنده ازطریق ابزارهای الکترونیکی باهم در ارتباط هستند و شرایطی فراهم می شود که این دو بتوانند اطلاعات خود را به یکدیگر انتقال دهند. در این میان ابزارهایی مانند اینترنت، ابزارهای صوتی تصویری، سیستمهای چندرسانه‏ای، دیسک و لوحهای فشرده، نوارهای ویدئویی، انیمیشن، کنفرانسهای ویدئویی و تلفنهای تعاملی به کار گرفته می شوند (2). در دو سال اخیر شیوع بیماری کرونا و تغییر شیوه های آموزشی از حضوری به مجازی و اجبار و اقبال بسیار به استفاده از فن آوریها و روشهای نوین توجه مدرسین حوزه آموزش را به شیوه های نوین معطوف کرده است. بیان مسئله یکی از دروسی که در دوره PhD به دستیاران داروسازی و طب سنتی ارائه می شود و مستقیما با توانمندیهای ایشان در ارائه دستاوردهای دوره تحصیلی خود ارتباط دارد درس سیستمهای اطلاع رسانی است. توانمندیهای دانشجویانی که وارد رشته های فوق می شوند بسیار متفاوت بوده و از پیشرفته تا ابتدایی متغیر است. تعداد واحد در نظر گرفته شده برای این درس در مجموع تئوری و عملی یک واحد است. برای دانشجویانی که از قبل مهارت لازم را دارند شاید یک واحد کافی به نظر برسد اما تعداد زیادی از دانشجویان هستند که در بدو ورود تسلط کافی بر مباحث از جمله نحوه جستجو در پایگاههای اطلاع رسانی و یا آشنایی با نرم افزارهای همچون Word را ندارند. در خصوص این دانشجویان گذراندن تنها یک واحد قطعا کافی نخواهد بود. حتی کلاسهای اضافه نیز گاه حل مشکل ننموده و تمرین بیشتری لازم است. در دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی این واحد پیش از این به صورت حضوری و در مرکز کامپیوتر دانشکده طب سنتی برگزار می شد و توجه به مسائل فوق منجر به تصمیم گیری در تغییر روش اجرا گردید. ضرورت تحقیق یکی از روشهای آموزشی که اخیرا مورد توجه زیادی قرار گرفته است روش آموزشی کلاس وارونه یا Flipped classroom است. در این روش محتوای درس قبل از کلاس به دانشجویان ارائه می شود تا محتوا را مطالعه کنند و یاد بگیرند و فرصت کلاسی به فعالیت های یادگیری دانشجو محور مثل یادگیری مبتنی بر حل مسأله یا راهبردهای مبتنی بر اکتشاف اختصاص می یابد (3). با توجه به مشکلی که در بالا در خصوص درس سیستمهای اطلاع رسانی ذکر شد و با توجه به قابلیت شیوه ارائه درس به صورت وارونه در راهگشایی برای حل این مساله از روش کلاس وارونه در تدریس اخیر این درس استفاده شد که در ادامه به توضیح کل فرایند پرداخته خواهد شد. روش تحقیق و جمع آوری اطلاعات این مطالعه در نیمسال دوم 1400-1399 و با تغییر روش تدریس از حضوری به کلاس وارونه برای دو دوره از دستیاران (داروسازی سنتی و طب سنتی) برگزار شد. محتوای مورد نیاز درس در سامانه نوید بارگذاری شد و دانشجویان تا پایان خردادماه 1400 به محتوای دوره که قابلیت دانلود نیز داشت دسترسی داشتند (شکل 1). شکل 1. ارائه درس سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی به دو گروه از دانشجویان در سامانه نوید • سنجش توانمندی اولیه با توجه به آنکه آشنایی افراد مختلف در خصوص سیستمهای اطلاع رسانی و استفاده از نرم افزارها متفاوت است ابتدا در هر دو گروه پیش آزمون برگزار شد. • طراحی روش با توجه به مدل تدریس وارونه پیرس و فاکس (4)، طراحی طی هفت مرحله صورت گرفت: مرحله اول طراحی درس در این مرحله برای ارائه طرح درس متناسب با روش جدید برای بخش معرفی درس سامانه، موضوعات مورد نظر در بخش جستجوی پایگاههای اطلاعاتی شامل آشنایی با منابع و جستجوی اینترنتی، معرفی پایگاههای اطلاع رسانی پزشکی- سامانه نوپا، آشنایی با پایگاههای pubmed sciencedirect و موارد لازم در خصوص یادگیری نرم افزار Word شامل مقدمات، فونت، استایل، جدول، عکس، بخش بندی، تنظیمات صفحه، فهرست بندی اتوماتیک، شماره گذاری اتوماتیک جداول و تصاویر، نحوه ایجاد ایندکس و ...طراحی شد. مرحله دوم تولید ویدئو در این مرحله از نرم افزار screen recorde 11.3.0 جهت ضبط اسکرین و از نرم افزار Wonershare filmora 6.7.0 جهت ویرایش و تهیه فایلهای ویدئویی استفاده شد. مرحله سوم ارائه محتوا به یادگیرنده: نتایج پیش آزمون طیف متفاوتی از توانمندی را نشان داد و از دانشجویانی که توانمندی متوسطی در پاسخ به سوالات داشتند تا یک دانشجو که به هیچ سوالی پاسخ نداد و عملا اظهار داشت که به مباحث پایه نیازمند است متفاوت بود. بر این اساس برای تهیه محتوای کلاس وارونه دو سطح در نظر گرفته شد: مقدماتی و متوسط-پیشرفته. با توجه به نیازهای پژوهشی آتی دانشجویان و بررسی نتایج پیش آزمون، جمعا 23 محتوا برای دستیاران داروسازی سنتی شامل دو محتوای پاور پوینت در خصوص نحوه جستجو در پایگاههای اطلاع رسانی و 21 محتوای مولتی مدیا حاوی فیلمهای تدریس Word بارگذاری شد. همچنین 22 محتوا شامل یک پاورپوینت معرفی منابع اطلاع رسانی پزشکی و 19 فیلم آموزشی برای دستیاران طب سنتی در سامانه نوید بارگذاری شد. همچنین دو لینک برای منابع مطالعه بیشتر محتواهای آموزشی در دسترس هر در گروه گذاشته و سپس جلسات کلاس حضوری و آنلاین برگزار شد. نمایی از فایلها در سامانه نوید در شکل 2 ارائه شده است. اصل فایلها در صورت لزوم از طرف نویسندگان قابل ارسال خواهد بود. مرحله چهارم طراحی تکلیف ها و تمرینهای متعدد تکلیف ها از طریق سامانه نوید بارگذاری شدند و دستیاران نیز از همین سامانه برای بارگذاری پاسخ های خود بهره بردند (شکل 1). مرحله پنجم بحث و گفتگو و ارائه تمرین و تکلیف: این مرحله پس از آنکه فایلهای آموزشی در اختیار دانشجویان قرار گرفت طی کلاسهای مجازی و حضوری برگزار شد. مدت زمان این کلاسهای تعاملی به چالش توانمندیهای اکتسابی و پرسش و پاسخ و رفع سوالات دانشجویان اختصاص داده شد. مرحله ششم مربیگری: مدرسین در تمام مدت نیمسال از طریق سامانه نوید و بخش تالار گفتگو و پیام با دانشجویان در تعامل بودند (شکل 1). مرحله هفتم ارزشیابی: در نهایت ارزشیابی در تاریخ و محتوای متفاوت به صورت جداگانه برای دستیاران داروسازی سنتی و طب سنتی برگزار شد و نتایج حاصل توسط اساتید مورد بررسی قرار گرفت. شکل 2. نمایی از ارائه محتوای کلاس وارونه در سامانه نوید. الف: نمای کلی؛ ب: نمایی از فایلهای پاورپوینت و مولتی مدیا مقدماتی؛ پ: نمای فایلهای پاورپوینت و مولتی مدیای متوسط-پیشرفته مرور ادبیات کلاس وارونه به عنوان کلاس رو به عقب(backward class)، کلاس جا به جا(substitute class)، آموزش وارونه(reverse instruction) ، و تدریس وارونه (reverse instruction) نیز شناخته می شود (3). کلاس وارونه در واقع محیطی است که فراگیر بخشی از مسئولیت یادگیری خود را به عهده می گیرد. در چنین روش تدریسی تعامل مدرس و دانشجو افزایش می یابد و تمام فراگیران درگیر فرایند یادگیری می گردند. در چنین روش آموزشی فراگیری که به هر دلیل حضور در کلاس را از دست بدهد از سایرین عقب نخواهد ماند (5). در کلاس وارونه زمان یادگیری ثابت نیست و تحت تسلط یادگیرنده است و فراگیر می تواند هر چند بار که بخواهد مطالب را تکرار کند و در هر فضا و مکانی که بخواهد به فرایند یادگیری بپردازد (6). در این روش فضای آموزشی از مکان بزرگ به فضای یادگیری فردی و ارائه محتوای درسی خارج از کلاس تغییر می یابد. و کسب اطلاعات جدید و آموزش در منزل انجام می شود. مدرس نوار ویدیویی از کلاس درس تهیه و ضبط می کند و در اختیار فراگیران قرار می دهد طوری که آنان در هر کجا و هر زمان به آن دسترسی داشته باشند و آنها را قادر می سازد که در کلاس درس آمادگی بهتری داشته باشند (7). این روش در صورت طراحی مناسب می تواند نقش به سزایی در افزایش یادگیری داشته باشد. مدل پیشنهادی در این مطالعه درس سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی که از واحدهای کمبود-جبرانی دوره PhD رشته های داروسازی و طب سنتی است ، به روش کلاس وارونه برگزار شد. پس از برگزاری آزمون مشخص شد که دانشجویان نسبت به دوره های قبلی برگزاری درس به توانمندی بیشتری دست یافتند. این موضوع در خصوص دانشجویی که به هیچ یک از سوالات پیش آزمون پاسخ نداده بود بسیار بارز بود. این دانشجو علت توانمندی خود را در دسترس بودن محتوا و امکان بررسی چند باره فیلم آموزشی و تمرکز بر نقاط ضعف و تکرار تمرینها با توجه به توضیحات که به صورت عملی در فیلم‏ها قابل دسترس بود را دلیل موفقیت خود عنوان نمود. با توجه به اینکه درس سیستمهای اطلاع رسانی درسی است که بیشتر جنبه عملی داشته و دانشجو باید مهارت استفاده از دانسته های خود را کسب نماید، پیشنهاد می شود ارائه بخش کار با نرم افزار در این درس به صورت فایل مولتی مدیا طی روش کلاس وارونه صورت پذیرد تا در افزایش توانمندی دستیاران موثر واقع شود. شایان ذکر است مدرسین این درس در دانشکده طب سنتی ضمن تمرکز بر ارتقاء نحوه ارائه، این شیوه را در برگزاری درس سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی ادامه خواهند داد. اعتبار سنجی مدل پیشنهادی پس از انجام ارزشیابی از دو دوره دستیارانی که درس به روش وارونه به آنها ارائه شده بود، نظرات آنها در خصوص نحوه توسط مجریان فرایند و مسئول درس بررسی شد و با توجه به بازخورد مثبت فراگیران و مدرسین، ضمن اعلام به مدیر گروه از طرف مسئول درس، مقرر شد ار این پس از این شیوه تدریس در درس سیستمهای اطلاع رسانی استفاده شود. منابع 1. Ostad SN, Ahmady S, Mohammadi A, Sabzevari O, Mojtahedzadeh R, Razavizadeh M, Norouzadeh A. Evolution of e-Learning in Irans Medical Sciences Universities: Formation of Virtual University of Medical Sciences. Teb Va Tazkieh. 2019; 27 (S4): 233-243 2. Mojtahedzadeh R, Mohammadi A, Emami A. Instructional design, implementation, and evaluation of an elearning system, an experience in Tehran University of Medical Sciences. Iranian Journal of Medical Education. 2011; 11(4):348-359. 3. Haghani R, Beigzadeh A, Eghbali B. Flipped classroom: a method of educational training. Iranian Journal of Medical Education. 2016; 16(11): 114-119 4. Pierce R, Fox J. PharmD Vodcasts and Active-Learning Exercises in a “Flipped Classroom” Model of a Renal Pharmacotherapy Module. American Journal of Pharmaceutical Education. 2012; 76 (10): 1-5. 5. IrulappanP.The Flipped Classroom. Presented in International Conference on “Building Innovations for Creative Society and Generating Employability-Beyond Digital Age”. May 2014. Tamil Nadu Teachers Education University. Chennai, Tamil Nadu, INDIA 6. Pour Jamshidi M, Momenirad A, Keihani Fazel F. Developing and Validating Flipped Teaching Method to Improve Students' Deep Learning. Journal of Educational Measurement and Evaluation Studies. 2019; 8(24): 207-233. 7. Sanagoo A, Araghain Mojarad F, Jooybari L. Flipped classroom, new and suitable methods for methods in research. Iranian Journal of Medical Education. 2015; 15(55): 442-443.

کلیدواژه ها

آموزش الکترونیک، کلاس وارونه، سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی

وضعیت: چکیده برای ارائه شفاهی پذیرفته شده است